Als je alles al weet, ontwikkel je niets
Gelukkig zijn de cursisten van de NRP Academie nieuwsgierig en leergierig, want de grote les van de tweede dag van de module Verbinden stond in het teken van je echt in de ander verdiepen en hoe je dat doet.
Ariane van Heijningen, als praktisch filosoof verbonden aan de Denksmederij, zette al vroeg in haar lezing de toon. Hoe goed luister je eigenlijk? Met een praktische oefening, een stukje voorgelezen tekst en vervolgens een aantal vragen, maakte zijn pijnlijk duidelijk hoe snel we van veronderstellingen uitgaan. Het was goed dat we deze spiegel voorgehouden krijgen, want het maakt je bewust zijn hoe slecht we eigenlijk luisteren. ‘Een vraag is niet een zin uitspreken met een vraagteken erachter. Het is vragen naar iets waar je nieuwsgierig naar bent en oprecht van de ander wil weten’. Je kunt je afvragen waarom we dit niet goed hebben ontwikkeld. Een vijftal redenen heeft Ariane hiervoor aan: biologie, vraagvrees, willen scoren, tijd en competentie. Je zou er zo van schrikken dat je het hierbij laat. Maar gedurende haar lezing/workshop wordt duidelijk dat je het kunt trainen en dus leren. Er zijn hulpmiddelen voor en dit zijn socratische vaardigheden. Weet u het nog, Socrates uit de Griekse oudheid (469-399 v. Chr.)? Van hem is de uitspraak: ‘Ik weet slechts één ding: dat ik niets weet.’ Door denk- en vraaggesprekken wilde hij de wijsheid van anderen aanboren om zelf ook steeds wijzer te worden. De vaardigheden die Ariane ons aanreikt, komen voort uit zijn gedachtegoed. Een drietal wordt ons toegelicht en gaan we mee oefenen: zuiver luisteren, vertragen en doorvragen. Het is zo nu en dan confronterend, soms frustrerend, maar buitengewoon leerzaam. Voor meer informatie en training is het boek dat de Denksmederij heeft uitgebracht, Socrates op sneakers, echt een aanrader (auteur Elke Wiss).
De tweede spreker was Erna van Holland, COB-WEB advies, programmamanager NRP Academie en tevens schrijver dan deze artikelen. Mijn lezing ging over mijn eigen zoektocht naar nieuwe producten om in participatie aan plannen te werken. Naar mijn mening is het heel zinvol om samen met anderen te werken aan het maken van producten in plaats van mensen te laten reageren op producten die door professionals te doen gebruikelijk worden gemaakt. Het is dan zinvol andere type producten te maken dan masterplannen of stedenbouwkundige plannen. Dat biedt ook meer vrijheid, zowel in vorm als in status. Aan de hand van twee voorbeelden van gebiedsontwikkeling heb ik geprobeerd duidelijk te maken wat de meerwaarde is van het gelijktijdig samen werken van professionals, gemeente, omwonenden, belanghebbenden en belangstellenden aan deze producten. Die producten zijn een brandsheet of ID-card en een spelregelkaart. Een brandsheet of ID-card is een soort paspoort voor de toekomst van een plek. Het bestaat uit een set kernwaarden die met beelden en een verhaal worden toegelicht. Elk initiatief moet een voldoende scoren op alle kernwaarden. Het interessante van een dergelijke ID-card is dat het geen programma kent en daardoor ongevoelig is voor verandering in de markt. Het geeft geen oplossingen maar een richting voor de toekomst. Een spelregelkaart is gedetailleerder dan een masterplan en minder gedetailleerd dan een stedenbouwkundig plan. De mensen die aan de spelregelkaart bepalen zelf wat op de kaart komt. Als zij bijvoorbeeld ongerust zijn over de hondenuitlaatplaatsen, dan kan dat op deze kaart vroeg in het proces een plek krijgen. Aan de hand van de projecten Strijp R in Eindhoven en Huize Bijdorp in Voorschoten (huidig klooster) heb ik deze producten geïllustreerd.
De virtuele rondleiding sloot prachtig aan bij het thema van vandaag en het klooster uit mijn eigen presentatie. Wij zijn te gast op Buitenplaats Doornburgh in Maarssen. We worden letterlijk (met mobiele telefoon) rondgeleid door de directeur van de stichting, Joanna van Dorp. Ze start met wat achtergrondinformatie. De buitenplaats is door Meyer Bergman Erfgoed Groep gekocht van de Kanunnikessen van het Heilig Graf. Er waren toen nog maar drie zusters over. Sinds september 2018 is het open als buitenplaats voor kunst en wetenschap, Joanna werd het jaar erop directeur. In het oog springend op het terrein is het zeventiende eeuwse buitenplaats met de naam Doornburgh. Een gebouw waar de restauratie recent van is gestart. Dit gebouw en de priorij, waarover zo meteen meer, staan in het rijksmonumentale park dat door Zocher is ontworpen. Joanna legt uit dat er nu een ander idee is over het beheer van het groen, vooral om de biodiversiteit van de buitenplaats te vergroten. Dat staat soms op gespannen voet met het monumentaal ontwerp. Terug naar voormalige priorij Emmaus dat in 1964-66 is gebouwd. De ontwerper Jan de Jong, was leerling van dom Van der Laan en het gebouw is in de traditie van de Bossche School ontworpen. Hij heeft ook de (monumentale) meubels ontworpen. Joanna karakteriseert het gebouw als ‘moeilijk mooi’. Qua architectuur en inrichting straalt het rust en sereniteit uit en dat wordt ook door bezoekers ervaren. De begane grond bestaat uit een vierkant om een besloten binnentuin met twee ‘armen’ eraan. Op de verdieping 46 cellen waar de zusters sliepen. Joanna heeft de taak om in vijf jaar tijd te zorgen dat deze buitenplaats voor kunst en wetenschap zijn eigen broek op kan houden. Inkomsten komen uit het Restaurant De Zusters, verhuur van conferentieruimten en de verkoop van kaarten voor het bezoeken van tentoonstellingen en lezingen. Er wordt ruimte geboden aan artists in residence, die vervolgens hun tentoonstelling plaatsen in het gebouw. Joanna: ‘het leuke is dat je helemaal niet weet waar de kunstenaar mee gaat komen. Het is spannend, dat niet weten’. Ons thema van de dag. Het behoeft geen betoog dat het verdienmodel erg onder druk is komen te staan door corona. Maar Joanna zit niet bij de pakken neer. Handen uit de mouwen en zorgen dat je klaar bent zodra alles weer open mag. Maar klaar is ook de priorij nog lang niet. Ze geeft aan dat de verduurzaming van het pand (het is koud in de winter) nog veel uitdagingen kent. Wordt vervolg dus.
