Dromen waarmaken in Heesterveld
Deze cursisten zijn kanjers! Zij hebben direct in Heesterveld laten zien dat je flexibel moet zijn om te werken in renovatie- en transformatieopgaven. Maar daarover straks meer.
Alumnus Peter Blonk, ontwikkelaar bij woningcorporatie Ymere, heeft samen met collega Irene Ponec, conceptontwikkelaar, de casus aangedragen. Ymere is eigenaar van Heesterveld gelegen in een wijk met een bewogen verleden en heden. Het gemiddelde inkomen in deze wijk bleef achter, 18% van de beroepsbevolking was werkloos, het kende het minst aantal ondernemers als % van de beroepsbevolking en 2/3 van de groep bijstandsgerechtigden had geen startkwalificatie. Heesterveld ligt in de Bijlmer in Zuidoost Amsterdam en maakt onderdeel uit van de H-buurt (alle straatnamen die met een H beginnen). Het complex is ontworpen door architect Frans van Gool. Het is gebouwd in 1982 en bestaat uit 317 woningen die in grootte verschillen van studio’s tot vijfkamerwoningen. Heesterveld was destijds een positieve reactie op de vele hoogbouw van de honingraatflats in Zuidoost. Een besloten geheel van lagere woonblokken rond geschakelde hoven moest de menselijke maat in de Bijlmer terugbrengen.
De periode van 1982 tot 2008 noemt Ymere aan Heesterveld 1.0. Er een aantrekkelijk aanbod van woningen in Almere en Purmerend dat concurreert met de buurt die al snel geen goede naam heeft. Op de onoverzichtelijke binnenterreinen voelden bewoners zich niet veilig. Een neerwaartse spiraal was ingezet. Van een hoopvolle start werd Heesterveld een no-go area.
Al in 2001 kwam Heesterveld bij Ymere in beeld om te worden gesloopt, 18 jaar na oplevering. Ymere had in 2007 een sloopbesluit genomen en de eerste bewoners werden uitgeplaatst. Het gevolg was een aaneenschakeling van acties met namen als ‘Verover Heesterveld’ en ‘Geef Heesterveld terug aan de bewoners’ om de problemen in de buurt aan te pakken, maar nooit met overtuigend succes. In 2012 besloot Ymere de sloop met vijf jaar uit te stellen en er werd ingezet op een tijdelijke invulling. Studenten kregen de kans om op een spannende plek voor een goede prijs een woning te huren.
Er werd besloten om te werken aan de nieuwe identiteit van Heesterveld 2.0. Julia Hazewinkel, stagiaire bij Ymere, licht toe wat deze branding inhoudt. Het leading concept Urban Living is in het brandboek geladen met illustraties en kernwaarden. Vervolgens ontstond in een deel van Heesterveld de ‘H-spot’. Dit is waar creatieve ondernemers uit Zuidoost, de rest van de stad en uit het buitenland samen zouden kunnen wonen en werken, de Heesterveld Creative Community. Er werd gewerkt met tijdelijke huurovereenkomsten, er werden ateliers gerealiseerd voor de creatieve sector, bergingen werden een publieke plint en kunstenaars beschilderden de gebouwen. Peter geeft aan dat iedereen aan de voorkant dacht dat het niet haalbaar zou zijn, maar je kunt mensen meenemen in je droom. Heesterveld 2.0 maakte op deze manier van de buurt een relatieve broedplaats en groeiplaats.
De opgave waar Ymere nu voor staat is Heesterveld 3.0. In 2022 is definitief besloten dat het complex niet gesloopt gaat worden, maar nu moet er een plan komen voor de uiteindelijke programmering en verduurzaming. Zij vragen de cursisten om mee te denken over wat zij belangrijk vinden voor de toekomst van Heesterveld en op welke wijze Ymere met de bewoners en ondernemers dit kunnen realiseren. Vier expliciete vragen zijn meegegeven: hoe nemen we het verleden mee, hoe benutten we de daken beter, hoe creëren we een zowel een Urban Street als een Urban Oase in deze buurt?
Een rondleiding door de buurt verheldert de opgave. De cursisten werken in de buurt, zowel in het wijkkantoor van Ymere als in twee mooie werkruimten bij Business Bar Zuid Oost (BBZO). Vrijdagmiddag en zaterdagochtend hebben zij de tijd om hun voorstellen uit te werken. Ze worden daarbij door tekenaar Jan Metz ondersteund. BBZO zorgt voor de inwendige mens en passend in de multiculturele aard van de buurt genieten we ook van Surinaamse broodjes. Door mijn fout is er iets misgegaan bij de reservering voor het diner bij Oma Ietje en hebben ze helemaal geen plek voor een groep van ruim 20 mensen. Maar de flexibiliteit van het restaurant en de cursisten lijkt geen grenzen te kennen als we tot 19.30 uur buiten op de picknickbank borrelen - bij 8oC met dekens en dicht bij elkaar - totdat we binnen aan tafel mogen. Geweldig!
Zaterdagmiddag is het zover. Dan presenteren de vier groepen hun resultaten aan Peter en Irene, architect Peter van Assche van Bureau SLA , Vincent Gruis (TU Delft) en programmamanager bij NRP, Linda Vlassenrood. De eerste reactie is dat het knap is te zien wat in zo’n korte tijd kan worden geproduceerd. Er worden hele verschillende benaderingen en voorstellen getoond waar Ymere en de architect mee verder kunnen. Een greep uit wat Peter de rijke oogst noemt:
- De drie hoven veel meer ieder een eigen karakter meegegeven en dat ook zichtbaar maken. Dat kan zich dan ook uiten in het gebruik van de daken. Een dak dat past bij de culturele hotspot en anderen hoven met moestuinen en zonnepanelen, eventueel op een extra bouwlaag voor juist kleine huishoudens.
- Niet alleen de hoofdroute door de buurt heen aanpakken maar ook de route om de buurt heen meenemen. Meer ruimte maken om te dwalen door de buurt.
- Meer ‘ontwikkelplekken ‘creëren. Een plek maken voor kinderen, pubers, jong (volwassenen) en ouderen.
- De gevels zijn gebouwd met een systeembouw van even grote vlakken, die je zou kunnen beschouwen pixels. Je kunt bij een aanpassing van de gevels een palet kunnen ontwikkelen van invullingen voor zo’n vlak waar bewoners kunnen kiezen voor een invulling. Een ander idee was het idee van het schilderen van de blokken doorzetten maar dat elke bewoner zelf kan kiezen hoe zijn gevel wordt beschilderd.
- Het uiterlijk van de binnen- en buitenzijden van de blokken zijn hetzelfde. Door aan de binnenzijde leefgalerijen te ontsluiten, ontstaat er meer bruikbare buitenruimte en meer sociale ogen in de hoven. Biedt ook mogelijkheden om verticaal groen mee te nemen.
- Door parkeren te verwijderen en de routing om te leggen, zou er een pleinruimte kunnen ontstaan op de Urban Street, zodat je blijft en niet alleen door wil rijden of lopen. Dat biedt meer perspectief voor functies aan straat/plein.
- Het huidige water is onderbenut. Het kan voor de klimaatadaptie en recreatie worden ingezet. Zorg dat het waterschap ook als stakeholder aan tafel komt. En vergeet dan niet IVN met hun natuureducatie. Water, natuur en biodiversiteit breng je zo ook bij kinderen onder de aandacht.
- Inspiratie is ook gevonden bij Oma Ietje. Want kun je de buurt niet ietje groener, ietje leerzamer, ietje mooier maken?
Na een terugkoppeling van de experts (geen jury) door Vincent, bedankt Peter de cursisten voor al hun input. Als alumnus geeft hij aan dat de opleiding hem veel heeft gegeven. De opgaven buiten vragen om vernieuwers en NRP Academie geeft je bagage om te durven dromen en die volgens te verwezenlijken.
