Duurzaam worden is vooral proces
We zijn vandaag bij een locatie waar we heel graag komen met de NRP Academie, de Metaalkathedraal in Utrecht. Ook dit jaar weer even actueel omdat er prachtige en spannende ontwikkelingen zijn. Niet alleen in en om het gebouw, maar ook in de directe omgeving waar Abel Tattje (samen met zijn partner Maureen eigenaar van het gebouw) invloed heeft op de grotere duurzame ambitie. Na een eigen voedselbos te hebben aangeplant op het terrein wordt in de laatste te bouwen wijk van Leidsche Rijn al het groen als eetbaar aangeplant, een eetbare wijk dus. Ook de woningen zullen laten zien wat er op gebied van duurzaamheid en circulariteit mogelijk is.
De Metaalkathedraal zelf is een ecologische creatieve broedplaats waar geëxperimenteerd en geleerd kan worden. Stap voor stap worden allerlei projecten uitgevoerd gedreven door de natuur en de verantwoordelijkheid voor de volgende generatie. Het gebouw was ooit een katholieke kerk, maar te klein voor de parochie verkocht aan een zijspanfabriek. Later huisvestte het een metaalbedrijf tot het in 2010 werd gekocht door een projectontwikkelaar met de gedachte dat er huizen ontwikkeld konden worden. Abel Tattje en zijn partner Maureen hebben het gehuurd als atelierruimte voor haar en andere kunstenaars en in 2014 gekocht. In het Hemelryck, een prachtige zaal, is de voormalige kerk nog zichtbaar. Je staat ‘in’ de in hout gebouwde kap en de schoonheid van het oorspronkelijke gebouw komt tevoorschijn nu de later aangebrachte pleisterlaag loslaat.
Jaco Appelman, progammacoordinator van Bio inspired Innovation aan de Universiteit van Utrecht en mede auteur van het boek ‘Zo kan het ook, optimistisch over een gezamenlijke, bio-geïnspireerd toekomst’ is onze eerste spreker op deze prachtige zomerdag. Via de biologie is Jaco in de gebouwde omgeving terechtgekomen. Hij gelooft dat een negatieve boodschap mensen niet in beweging brengt. Kunnen we een verlokkelijk perspectief bieden waardoor mensen anders willen bouwen? Bijvoorbeeld als je een voedselbos wilt koppelen aan een wijk. Waar de gemeente roept “kom maar met plan”, kun je beter praten met bewoners en vragen: “wat zou je willen voor je kinderen met dat voedselbos, of met het water dat hiervoor nodig is (drinkbaar/ zwembaar)? Zo leer je mensen de natuur weer te vertrouwen en gaat men zich afvragen hoe hieraan bij te dragen? Het gaat dus ook om leren andere vragen te stellen.
En een andere focus, want hoe creëren we welvaart, een gezondere grond, zuiver water etc? Dat begint met focussen op overvloed. Hoe is leven in staat geweest steeds meer leven te creëren?
We moeten de regels van ons spel veranderen… Om dat te laten zien doet Jaco een oefening. Iedereen komt in een kring staan. Met 1 simpele instructie: Kijk om je heen, kies twee mensen waar je je in gedachte op wilt richten en vorm zonder praten en signalen een gelijkzijdige driehoek. De groep gaat in stilte aan de wandel en nog geen 35 seconde later staat iedereen stil. Zonder dat iemand heeft ‘gemanaged’ is de groep van een cirkel naar driehoek structuur veranderd. Samenwerking gaat totaal veranderen………..
Daarin kunnen we veel leren van de natuur, biomimicry genaamd. Dat kan oppervlakkig (bijv kijken naar vogel om vliegtuig beter te maken) maar ook diep, door te leren van de uitgangspunten. Uitgangspunten als ‘alles gebeurt in cycli’ of ‘alles heeft een grens’ kunnen al basis uitgangspunten in de bouw worden opgenomen. Sinds industriële revolutie zijn we namelijk alleen maar gegroeid. De vraag is nu veranderd naar ‘Hoe willen we ons ontwikkelen?’ Dat kan betekenen dat je even niet groeit, maar anders ontwikkeld zodat daarna weer groei mogelijk is. De natuur doet dit met een aantal basisuitgangspunten: low energy, multifunctionaliteit, recycle en vorm ondersteunt de functie(s). Hoe zou de natuur dit hebben opgelost is de vraag die je je continu moet stellen.
De eerste vraag die gesteld wordt, is dan: Hoe pas ik dat in een financiële begroting? De UU is bezig met het inzichtelijk maken van de ecosysteemdiensten.
Een bos is bijvoorbeeld een ecosysteemdienst. Het produceert hout en schone lucht en daar maken wij gebruik van. Verder levert het een culturele dienst in de vorm van een lagere hartslag bij mensen en een hogere productiviteit. Door de opbrengsten van deze diensten inzichtelijk te maken kunnen ze worden meegenomen in berekeningen. Berekent is bijvoorbeeld dat ieder persoon jaarlijks van de natuur 25k euro ‘krijgt’ (versterkende effecten niet meegenomen). Ieder ecosysteem dat we vernietigen haalt dus die waarde weg.
Zoals Jaco al aangaf, we moeten de regels van ons spel gaan veranderen.
De tweede lezing wordt gegeven door Andy van den Dobbelsteen, hoogleraar Climate Design & Sustainability aan de TU Delft, getiteld: “Challenging The future by cherishing the past”. Hij begint met het award winning filmpje ‘Energieslaven’. Het laat gruwelijk goed zien hoe en hoeveel energie we verbruiken in onze huizen. Andy geeft aan dat de opgave van nu in de renovatie en transformatie van gebouwen ligt en zijn studenten krijgen echt andere (nieuwe) eisen aan de gebouwde omgeving mee in hun opleiding. Klimaat adaptief, CO2 neutraal, circulair, waarde toevoegend zijn allemaal onderwerpen die mee genomen moeten worden in de opgaven van nu.
Het is bizar dat er nu er een grote bouwopgave is toch weer gebouwd gaat worden in de meest overstromingsgevoelige gebieden zonder overstromingsbestendig te bouwen. Terwijl er allerlei fantastische oplossingen worden bedacht door in de stad te kijken of je meer water kunt vasthouden en kunt vergroenen. Kan het niet op het dak dan bijv door waterpleinen of opslaan in de kruipruimte en gebruiken voor koelen en verwarmen en zelfs vis kweken. We kunnen nog veel slimmer omgaan met water.
Andy doet met zijn studenten op verschillende terreinen onderzoek over wat je kunt doen op het gebied van verduurzaming van de bestaande voorraad. De Solar Decathlon Europa, een competitie voor teams voor het verduurzamen van bestaand vastgoed, is een prachtige plek om te zien en laten zien wat er kan. In 2015 is Prêt-a-loger tentoongesteld waarbij voor de grondgebonden woning uit de jaren ’60 een concept is bedacht. Met bijvoorbeeld verschillende maatregelen per gevel, isoleren op de koude kant en een kas realiseren op de warme kant. En berg het regenwater onder het gebouw en maak je eigen warmte-koude opslag.
Voor de inzending voor 2019 is MOR ontwikkeld: Modular Office Renovation. Een hap uit een van de Marconi torens in Rotterdam (nu beter bekend als Lee Towers) is als woongebouw ingericht. PV -gevelpanelen zijn toegepast en wat blijkt: de productie per paneel is lager dan op het dak, maar door plaatsing op drie gevels en een betere benutting van voor- en naseizoen levert de gevel voldoende energie om deze investering terug te verdienen. De indeling van de verdieping is modulair en kan zelfs door de dag of seizoenen heen worden aangepast. Deze woning sluit aan bij de behoefte van de huidig woningzoekenden: weinig eigendom en veel gezamenlijk gebruik. Deze inzending is nu commercieel haalbaar en heeft vele prijzen gewonnen.
En de nieuwste inzending in de Solar Decathlon 2022 competitie is SUM, symbiotische urban movement. Waar oplossingen voor portiekflats worden geboden met een prachtige opstopping die fungeert als een grote energiecentrale, of zoals Andy het noemt: een omgekeerde parasiet. De optopping levert energie voor andere lagen en vangt regenwater voor koeling en gebruikt in het gebouw. En door de hogere kwaliteit op de begane grond wordt ook gewerkt aan een beter leefomgeving, wat weer bijdraagt aan de sociale verbetering in de wijk
De boodschap van Andy is: blijf onderzoeken, blijf experimenteren maar doe het ook gewoon. Elke stap is er een in de goede richting.
We zijn vandaag bij een locatie waar we heel graag komen met de NRP Academie, de Metaalkathedraal in Utrecht. Ook dit jaar weer even actueel omdat er prachtige en spannende ontwikkelingen zijn. Niet alleen in en om het gebouw, maar ook in de directe omgeving waar Abel Tattje (samen met zijn partner Maureen eigenaar van het gebouw) invloed heeft op de grotere duurzame ambitie. Na een eigen voedselbos te hebben aangeplant op het terrein wordt in de laatste te bouwen wijk van Leidsche Rijn al het groen als eetbaar aangeplant, een eetbare wijk dus. Ook de woningen zullen laten zien wat er op gebied van duurzaamheid en circulariteit mogelijk is.
De Metaalkathedraal zelf is een ecologische creatieve broedplaats waar geëxperimenteerd en geleerd kan worden. Stap voor stap worden allerlei projecten uitgevoerd gedreven door de natuur en de verantwoordelijkheid voor de volgende generatie. Het gebouw was ooit een katholieke kerk, maar te klein voor de parochie verkocht aan een zijspanfabriek. Later huisvestte het een metaalbedrijf tot het in 2010 werd gekocht door een projectontwikkelaar met de gedachte dat er huizen ontwikkeld konden worden. Abel Tattje en zijn partner Maureen hebben het gehuurd als atelierruimte voor haar en andere kunstenaars en in 2014 gekocht. In het Hemelryck, een prachtige zaal, is de voormalige kerk nog zichtbaar. Je staat ‘in’ de in hout gebouwde kap en de schoonheid van het oorspronkelijke gebouw komt tevoorschijn nu de later aangebrachte pleisterlaag loslaat.
Jaco Appelman, progammacoordinator van Bio inspired Innovation aan de Universiteit van Utrecht en mede auteur van het boek ‘Zo kan het ook, optimistisch over een gezamenlijke, bio-geïnspireerd toekomst’ is onze eerste spreker op deze prachtige zomerdag. Via de biologie is Jaco in de gebouwde omgeving terechtgekomen. Hij gelooft dat een negatieve boodschap mensen niet in beweging brengt. Kunnen we een verlokkelijk perspectief bieden waardoor mensen anders willen bouwen? Bijvoorbeeld als je een voedselbos wilt koppelen aan een wijk. Waar de gemeente roept “kom maar met plan”, kun je beter praten met bewoners en vragen: “wat zou je willen voor je kinderen met dat voedselbos, of met het water dat hiervoor nodig is (drinkbaar/ zwembaar)? Zo leer je mensen de natuur weer te vertrouwen en gaat men zich afvragen hoe hieraan bij te dragen? Het gaat dus ook om leren andere vragen te stellen.
En een andere focus, want hoe creëren we welvaart, een gezondere grond, zuiver water etc? Dat begint met focussen op overvloed. Hoe is leven in staat geweest steeds meer leven te creëren?
We moeten de regels van ons spel veranderen… Om dat te laten zien doet Jaco een oefening. Iedereen komt in een kring staan. Met 1 simpele instructie: Kijk om je heen, kies twee mensen waar je je in gedachte op wilt richten en vorm zonder praten en signalen een gelijkzijdige driehoek. De groep gaat in stilte aan de wandel en nog geen 35 seconde later staat iedereen stil. Zonder dat iemand heeft ‘gemanaged’ is de groep van een cirkel naar driehoek structuur veranderd. Samenwerking gaat totaal veranderen………..
Daarin kunnen we veel leren van de natuur, biomimicry genaamd. Dat kan oppervlakkig (bijv kijken naar vogel om vliegtuig beter te maken) maar ook diep, door te leren van de uitgangspunten. Uitgangspunten als ‘alles gebeurt in cycli’ of ‘alles heeft een grens’ kunnen al basis uitgangspunten in de bouw worden opgenomen. Sinds industriële revolutie zijn we namelijk alleen maar gegroeid. De vraag is nu veranderd naar ‘Hoe willen we ons ontwikkelen?’ Dat kan betekenen dat je even niet groeit, maar anders ontwikkeld zodat daarna weer groei mogelijk is. De natuur doet dit met een aantal basisuitgangspunten: low energy, multifunctionaliteit, recycle en vorm ondersteunt de functie(s). Hoe zou de natuur dit hebben opgelost is de vraag die je je continu moet stellen.
De eerste vraag die gesteld wordt, is dan: Hoe pas ik dat in een financiële begroting? De UU is bezig met het inzichtelijk maken van de ecosysteemdiensten.
