Een 'versterkte' samenwerking in Vught
Ik had het vorig jaar al gezegd: we komen terug op Fort Isabella in Vught. En nu waren we ook zo verstandig om een gebiedsontwikkeling niet in de winter maar in het voorjaar te plannen. Jan Hein Janssens van Wakker Architecten leidt ons wederom op het terrein rond. En we kunnen constateren dat er veel is gebeurd in een jaar tijd.
Fort Isabllla is in de 17e eeuw als onderdeel gebouwd i=van de Zuiderwaterlinie om vervolgens in de 20e eeuw als kazerneterrein in gebruik te worden genomen. Na een periode als asielopvang te hebben gediend werd het in de 21e eeuw getransformeerd tot een nieuwe woon-werkgebied met een accent op zorg. Jan Hein is hier met zijn kantoor jaren geleden neergestreken toen het in eigendom van het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) antikraak werd verhuurd. Nadat twee particulieren een plan hadden ingediend, waarin veel ideeën van de omgeving waren meegenomen, kwam twee jaar geleden de uiteindelijke verkoop aan een beheerorganisatie in beeld. Wakker Architecten kreeg de opdracht voor de transformatie van de bestaande gebouwen, Hilderink Bosch architecten voor de nieuwbouw. Jan Hein verbaasde zich erover dat buiten de poort en het hoofdgebouw, geen van de gebouwen op het terrein enige monumentenstatus hadden. Het is niet voor te stellen dat het ook allemaal gesloopt had kunnen worden.
De maat en schaal van de gebouwen van de kazerne lenen zich bij uitstek voor transformatie. De grotere gebouwen voor woningbouw, werkruimten en hotel, de kleinere voor wonen voor mensen met dementie, dierenkliniek, foodhal en restaurant. Dat laatste, onder de naam Het Fort, is net geopend en daar verblijven we gedurende de dag. Er zijnkleine winkels, café en restaurant onder één dak en een vergaderaccommodatie. De visie van Jan Hein is de monumentaliteit vooral te behouden aan de zijde van het binnenplein. Daar worden de gevels hersteld en verduurzaamd. Nieuwe elementen als dakkapellen en balkons worden aan de andere zijde van de gebouwen aangebracht. Jan Hein heeft zich erover verbaasd dat alle gebouwen grote daken hebben terwijl van oudsher deze zolders nauwelijks werden gebruikt. De ruimten zijn zo hoog dat met toevoeging van dakkapellen hier twee verdiepingen (en soms meer) in passen. Deze elementen zijn zichtbaar nieuw en er is één lijn gekozen voor alle gebouwen. De nieuwbouwappartementen verwijzen in schaal, maat en kleur naar de bestaande gebouwen. Er zijn ook kleine houten gebouwen op het terrein aanwezig en de nieuwbouw die net naast het Fort is opgeleverd past hier goed bij. De inrichting van het terrein is een stuk verder dan een jaar geleden. Veel aandacht voor de geluidwal (naast het spoor). Bijzonder is dat een gebouw onderdeel uitmaakt van de wal.
Dit moet uiteindelijk een bewandelbaar gebied zijn, onderdeel van een wandelpad om het hele fort heen. Er zijn nog renovaties gaande, dus volgend jaar komen we weer!
Sandra Schruijer, hoogleraar psychologie verbonden aan Universiteit van Utrecht, heeft daarnaast een eigen praktijk en is tevens module expert bij NRP Academie voor de module verbinden. Zij is mede door NRP Academie tijdens de corona een mastertrack Architectuurgeschiedenis en monumentenzorg gaan volgen. Zij start met de cursisten een gesprek over samenwerken zonder Powerpoint presentatie omdat dat naar haar mening tussen haar en de cursisten in komt te staan. ‘Samenwerken gaat niet vanzelf en het is niet makkelijk’, zo begint zij de ochtend. Als psycholoog houdt zij zich bezig met de dynamiek van samenwerken over de grenzen van organisaties heen. ‘Je moet voor ogen houden dat samenwerken geen doel is maar een middel en dat je alleen moet gaan samenwerken doen als het meer oplevert dan wat je alleen kunt. Interafhankelijkheid wordt dat genoemd. Wat Sandra haar heel werkzaam leven intrigeert is, is waarom samenwerken zo lastig is, wat het effect is van groepsdynamiek. Zij doet daar onderzoek naar, maar blijft daarnaast in de praktijk werkzaam omdat je juist daarvan kunt leren.
Samenwerken is spannend omdat er verschillen zijn tussen de mensen. De ander heeft wat jij niet hebt, dat is juist de reden om samen te werken. Maar laten mensen nou helemaal niet houden van verschil, dat vinden we eng. We zoeken juist graag mensen om ons heen die op onszelf lijken. De kunst van samenwerken is om het verschil te kapitaliseren. Dat klinkt logisch maar is in de praktijk lastig. Dit komt niet door irrationeel gedrag, maar door emotioneel gedrag. Op de vraag van een cursist of dit ook niet afhangt van individuele verschillen, bijvoorbeeld door mensen van een verschillende ‘kleur’ (bijvoorbeeld BSR model) die in een groep samenwerken, reageert Sandra als door een bij gestoken. De samenwerking en de context bepalen hoe mensen zich gedragen en dat is dus telkens verschillend. Een ander allergie is het woord ‘ketensamenwerking’. Dat impliceert dat je alleen met de schakel vóór en achter je zou samenwerken; in haar ogen geen samenwerking.
Samenwerken kan alleen slagen als je elkaar vertrouwt. Maar er is niet direct vertrouwen, daar moet je aan bouwen. En vervolgens is dat proces nooit helemaal klaar, je moet er voortdurend aan werken. Je moet je ook realiseren dat diegene met wie je aan de tafel zit, er niet alleen voor zichzelf zit maar ook namens een achterban. Zowel loskomen van de groep aan tafel als loskomen van de achterban, leidt tot minder succesvol samenwerken. We zijn geneigd weg te lopen van de problemen, van de hitte. Maar voor goed samenwerken moet je naar de hitte toe durven sturen, je moet de relatie ook echt met elkaar durven aangaan. Als iedereen zegt dat ze voortdurend happy zijn, wees dan op je hoede, want dan wordt iets niet besproken wat je later in de weg gaat zitten. Zo waarschuwt ze voor grensvermijdend gedrag. Het gevoel wordt door de studenten herkend, maar de vraag komt dan direct op: hoe doen we dat. Sandra geeft aan dat er geen recept is, of spelregels als garantie voor een goede samenwerking. Je moet eraan blijven werken.
Ze heeft nog wel een aantal tips voor een goede samenwerking.
- Betrek zoveel mogelijk stakeholders vanaf het begin bij je project. Als je iemand – goed bedoeld – overslaat, voelt die zich beledigd en neemt hij die emotie mee als hij wel aan tafel komt. Nodig dus ook vooral de mensen die tegen zijn uit. Beter aan de voorkant dan later in je project want dan zijn ze alleen maar bozer geworden.
- Wil je bouwen aan vertrouwen dan doe je dat op het persoonlijke vlak, durf dat ook te doen. En let op, persoonlijk is iets anders dan privé.
- Nodig uit tot reflectie en stel daarbij het oordeel uit. Organiseer de reflectie in de koelte, niet in de hitte van de samenwerking. Het is even wennen, maar heel effectief.
- Pas op als de sfeer te gezellig wordt aan tafel. Dat zou zo maar kunnen komen omdat de echte problemen daar niet worden besproken, iedereen erom heen draait, het zogenaamde pussy footen.
- Als er een conflict is, kijk even goed of dat een relationeel conflict of een taakconflict is. Speel de bal en niet de persoon!
Je moet blijven investeren in een samenwerking – net als in een relatie – zegt Sandra. Maak zelf de beweging naar de ander en voor je het weet, heb je een samenwerking die je verder kunt uitbouwen.
