Wat je kunt leren van Utrecht
De cursisten van de 8e leergang van de NRP Academie hadden wel iets extra’s verdiend, vond de organisatie. In januari gestart in lockdown en tot medio mei alleen maar digitaal onderwijs. Natuurlijk werd geprobeerd het feit dat er geen onderwijs op locatie kon zijn, te compenseren. Elk onderwijsdag was er een virtuele excursie met een toelichting over het project. Een fysiek excursiedag extra inlassen in het programma, waarbij een groot altijd projecten op één dag werd bezocht, leek wel het minste wat de cursisten kon worden aangeboden. Rutger Oolbekkink, trekker van NRP Forum en zeer bekwaam in het organiseren van excursies, heeft een programma voor NRP Academie in elkaar gezet in zijn thuisstad Utrecht.
Het is goed om eerst meer kennis van de stad te hebben, alvorens op de fiets verschillende projecten te bezoeken. En waar kun je dat beter doen dan op de 21e verdieping van het Stadskantoor (pas naast Utrecht Centraal) met uitzicht over de stad? Peter Steijn – tot deze zomer directeur Gezond Stedelijk Leven bij de gemeente – gaf een toelichting over hoe de gemeente de toekomst van deze stad voor zich ziet. Het Rijk is van mening dat Utrecht tot 2040 140.000 woningen aan de stad moet toevoegen, waarvan 60% in het bestaand stedelijk gebied. Om een beeld te geven wat dat betekent: even tweemaal het huidige Leidsche Rijn toevoegen. Maar er moet veel meer gebeuren dan alleen woningen toevoegen. Er is een tekort aan laagbetaalde banen, waardoor de bevolkingssamenstelling eenzijdig is. Met de vijf principes die een aantal jaren zijn geformuleerd – Utrecht koestert kwaliteit, verbindt, beweegt en vergroent, vernieuwt en nodigt uit – wil men een gezonde inclusieve stad realiseren. Dat vraagt om veel creativiteit en nieuwe ruimtelijke oplossingen. De ruimtelijke visie voor 2040 (een raamwerk) is geformuleerd en verbeeld in een kaart en een barcode. Met dat laatste instrument moet duidelijk worden dat alles in samenhang plaats moet vinden. Dus woningen toevoegen, betekent ook groen en voorzieningen toevoegen en een goede check op mobiliteit. 45% van de vervoersbewegingen worden in deze stad met de fiets gemaakt en daar is de stad nog niet op ingericht. Grote uitdagingen dus waar we een beeld van gaan krijgen gedurende de dag.
Op de fiets eerst naar Merwede Kanaalzone, het gebied tussen het kanaal en de Europalaan. Een gebied voor 12.000 mensen dat door 9 verschillende ontwikkelaars wordt herontwikkeld tot een dicht stadsdeel met veel groen. Hylke Faber van Brokkenmákers geeft in de pluktuin een toelichting op het circulair lab dat ze voor dit project opzetten. Dit moet een stimulans zijn voor de ontwikkelaars in dit gebied maar hopelijk ook voor heel Utrecht, zo meldt Hylke. Een plek waar kennis wordt gemaakt en gedeeld.
Het kanaal over naar Rotsoord. Ron Buiting, werkzaam bij Ruimtevolk, geeft op het plein Helling een toelichting op een project dat je op deze plek verrast: Zusterparken. Dit is een samenwerking met Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. Als zusterpark ben je met het nationaal park verbonden, je bent een klein stukje Nationaal Park in de stad. Het biedt de kans om te ontspannen in de stad. Ron illustreert hoe moeilijk het telkens blijkt te zijn om van ambitie naar realisatie te komen bij het vergroenen van de stad. Daarom heeft hij het initiatief genomen om een zusterpark hier te realiseren in de vorm van verrijdbare plantenbakken die tevens zitplekken zijn. Het is in ieder geval een start. En we krijgen een gratis advies van Ron mee: ‘don’t ask for permission, ask for forgiveness’!
We treffen Hylke Faber nu bij de Domtoren, de plek van het ontstaan van de Brokkenmákers. Hier wordt de Domtoren ingezet als aanjager van de circulaire economie in het project ‘Van Dom tot steengoed’. Bij de grootscheepse renovatie, waarbij heel veel stenen worden vervangen, gaat niets verloren. Het materiaal wordt ingezet in een ideeënwedstrijd voor een algemeen publiek en gebruik voor circulaire projecten in de openbare ruimte. En het resultaat hiervan zien we bij de volgende stop: de bibliotheek in het voormalig postkantoor op Neude.
Op een van de hoge gelegen verdiepingen van De Nieuwe Bieb, treffen we een oud kapiteel aan met een toelichting van de Brokkenmákers. Roy van Maarsseveen van architectenbureau ZECC geeft een toelichting op de transformatie van dit gebouw naar de bibliotheek nieuwe stijl. Combinatie met horeca op de begane grond, heel veel studie- en werkplekken en een theater. Het gebouw uit 1924 van architect Crouwel is een prachtig voorbeeld van de Amsterdamse School. Het is maar goed dat het uiteindelijk niet lukte om de bibliotheek in een nieuw gebouw op het Smakkerveld te realiseren. Want deze functie leent zich bij uitstek voor dit iconisch gebouw met indrukwekkende hal met paraboolbogen en veel details die respectvol zijn behandeld bij deze transformatie. Het gebouw is nu ruim een jaar open en helemaal omarmd door de stad.
De fietstocht brengt ons vervolgens naar het Werkspoorkwartier. Een industriegebied wat vooral nog werkgebied blijft en waar circulariteit bij de transformatie een leidend thema is. Eén groep maakt kennis met Respace dat in de Werkspoorfabriek is gehuisvest. Nick de Haas geeft samen met architect Mauricio Polo een toelichting over hun houtbouwsysteem dat helemaal is ontwikkeld om flexibel en demontabele inrichtingen te kunnen maken. De Werkspoorfabriek fungeert als een werkend showcase waar je kunt zien, voelen en ruiken hoe het werk. De andere groep bezoek het Hof van Cartesius, waar Bianca Ernst een toelichting geeft over deze circulaire proeftuin waar continu wordt geïnnoveerd.
Last but least, Overvecht. Norbert Drenthe, wijkconsulent bij Mitros, geeft een toelichting op de renovaties van hun woningbezit in deze Utrechtse wijk uit de jaren ‘60. Mitros heeft met regelmaat challenges waar marktpartijen zich voor in kunnen schrijven. Zo wilde ze gestapelde woningen (4½ laag worden ze genoemd) renoveren tot nul-op-de-meter. Vios won deze challenge en we horen hoe het project is gerealiseerd. Direct naast deze gerenoveerde woningen ligt het project Overhoop. Overhoop is de eerste Utrechts wooncoöperatie die na ruim 10 jaar een tweelaagse blok te hebben gehuurd van Mitros, het complex heeft kunnen verwerven. Wel door middel van een crowdfunding hypotheek (want geen Nederlandse bank stapt in), zo vertelt trekker Frank. Voor 300 euro per vierkante meter, dankzij de tomeloze inzet van de leden van de coöperatie en vrijwilligers, is het voormalig blokje winkels met wonen erboven omgetoverd tot kapper, kringloopwinkel, gemeenschapsruimte en diverse woonruimten waaronder ook gastenkamers voor vluchtelingen. Het is gerenoveerd met zoveel mogelijk hergebruikte materialen en een mooi voorbeeld van circulaire economie. We mogen overal binnen kijken en worden ontvangen met rozenwater en hapjes naar Iraans recept.
We sluiten de dag af met eten aan de nieuwe singel van Utrecht, op het terras van de Utrechter. Voldaan en met het gevoel dat we nog een keer terug moeten naar deze stad, want er valt nog veel meer te zien en te leren.
