What you see is ....
Voor de leergang 2021 hebben we hun eerste NRP Challenge uit moeten stellen, want een Challenge moet wel op locatie en kan niet digitaal. Het is juist leuk om twee dagen in de opgave te zijn, met je groep cursisten, om aan een opgave te werken. De Challenge werd nu aangereikt door Stefan van Gurp, ontwikkelaar bij Dudok Groep. Samen met Blauwhoed zijn zij in november 2020 eigenaar geworden van de Glasfabriek in Schiedam. De eerste verkenningen voor een plan worden uitgevoerd door Barcode Architects en Delva Landscape Architecture & Urbanism. Op het Glasfabriekterrein komen onder andere zo’n 700 koop- en huurwoningen voor gezinnen, starters en senioren, maar ook horeca en ruimte om te ondernemen. De opgave waar de cursisten zich over mogen buigen: hoe kunnen de silo’s op het terrein zodanig worden getransformeerd dat zij een positieve bijdrage kunnen leveren aan de herontwikkeling van het gebied?
Stefan geeft een toelichting op de locatie en de ontwikkeling in het voormalige hoofdkantoor van de Glasfabriek. De locatie van de Glasfabriek is bijzonder gunstig. Het gebied van 5,5 ha ligt tegen de historische binnenstad van Schiedam aan en naast het Rotterdams Merwe-Vierhavens gebied. Daarnaast is het aan het water gelegen en is het station dichtbij. Bij de gebiedsontwikkeling Nieuw-Mathenesse zal de historie van de jenever- en glasindustrie zichtbaar blijven. SteenhuisMeurs heeft onderzoek gedaan naar de cultuurhistorie van het gebied en heeft drie ensembles benoemd die van belang zijn. Een van die drie ensembles wordt gevormd door de silo’s met transportbanden. Albert Dijk van Barcode Architects geeft vervolgens inzage in de eerste schetsen voor het gebied. De gemeente is doende met een raamwerk voor dit gebied; na de zomer geeft dit duidelijkheid over hoe de gemeente naar de ontwikkeling kijkt.
Stefan leidt de groep over het terrein heen. Wat opvalt is dat niet alleen het terrein heel groot is, maar dat er ook nog altijd veel ruimte op het terrein is. De randen van het gebied zijn heel divers: de achterzijden van de woningen aan de Rotterdamse Dijk (dat overigens ook 3,5 meter hoger ligt), industrieterrein, de naastgelegen en nog altijd functionerende destilleerderij en de kade aan het water. Op het terrein gebouwen van allerlei pluimage, volledig ingericht op het faciliteren van het glasproces. Van de grondstoffen die per boot aankwamen en via de transportbanden in de silo’s terecht kwamen, naar de ovens en uiteindelijk de opslag van de flessen en de potten. Overal op het terrein vind je glasscherven. Zes silo’s zijn beeldbepalend in beton met hun 32 meter hoogte. Daartussen zitten nog 2 silo’s en er is een ondergrondse silo van 20 meter diep. Ze zien er nog heel goed uit.
De cursisten gaan in drie groepen uiteen en werken op vrijdagmiddag en zaterdagochtend in een kamer in het voormalige hoofdkantoor. Ze worden ondersteund door tekenaar Jan Metz. Natuurlijk wordt ook regelmatig buiten rondgelopen om een beter beeld van de locatie en van Schiedam te krijgen. Op zaterdagmiddag mogen zij hun plannen presenteren aan een jury bestaande uit: Stefan van Gurp, Birgitte de Maar (directeur-bestuurder Rochdale en bestuurslid NRP) en Wessel de Jonge (wdjarchitecten, hoogleraar Heritage & Design TU Delft en tevens bestuurslid NRP). ‘Een cadeautje’ vindt Birgitte het om te mogen jureren, al is het op de vrije zaterdagmiddag. Ook Wessel is na de rondwandeling op het terrein en in het hoofdgebouw helemaal enthousiast om de plannen van de cursisten te zien.
De eerste groep trapt af met ‘Inclusilo’. Zij willen vooral insteken op inclusiviteit. De samenstelling van de Schiedamse bevolking heeft hen ertoe aangezet om de ontwikkeling op deze plek meer te laten zijn dan alleen een plek voor de toekomstige bewoners en ondernemers. Net als de Plantage (het oudste park van Nederland), moet dit een groene plek zijn voor heel Schiedam. Ze kiezen ervoor om de binnenkant (Inside) los te trekken van de buitenkant (Outside). Inside: terug in de rol als onderdeel van een ecosysteem door in te zetten op de vier elementen (water, aarde, lucht en vuur). Water filteren, warmte-opslag, algen kweken, waterstof opslag zijn ideeën die daarbij passen. Outside: ontmoeten, inspireren, beleving. In de rooftopbar kan iedereen uitzicht geven over de stad en de transportband (kan ook in een nieuwe vorm) krijgt ook een rol in de beleving.
De tweede groep spelen in op Veerkrachtig Schiedam. In de geschiedenis is het de Schiedammers telkens gelukt om zichzelf weer opnieuw uit te vinden. En dat zal nu ook weer gebeuren. Zij hebben gezocht naar een manier om omwonenden en belangstellenden meer invloed te geven op het plan. Door het inzetten van de silo’s kunnen veel ideeën worden opgehaald zodat je de kracht van anderen ook kunt inzetten. Ideeën die al opborrelen voor de silo’s, zoals opslag van energie en weer koppelen aan voedsel. Het mag wel mysterieus blijven, een avontuur om te ontdekken. Zo denken ze aan een duikplek met een tijdreis van glas maken, hangende tuinen vanaf de transportband. Er zou een nieuw coöperatief kunnen worden opgericht voor dit ecosysteem. Hier zou morgen al een start mee kunnen worden gemaakt.
De derde groep presenteerde zich als ‘Unbreakable’. De silo’s zijn de landmark, een herkenningspunt in de stad. Dat leidde bij deze groep tot het voorstel niet te veel aan de buitenkant van de silo’s te doen. Zo zijn en blijven ze herkenbaar. Net als de hoge molens in de voorgaande eeuwen. Verschillende plannen worden voor elke van de silo’s voorgesteld: warmwaterboiler, grijswater, tentoonstelling, sport en spel (klimwand, abseilen, schommels). Net als in de voorgaande groep, zijn zij van mening dat het heel goed mogelijk is 1 of 2 silo’s niet zelf te bestemmen en in te zetten voor de participatie. Boven op de silo’s stellen ze een hotel met restaurant. Het groen moet wat hen betreft niet alleen in het park op het maaiveld te komen, maar kan ook vooral boven op de silo’s ook worden gerealiseerd.
De jury vond het indrukwekkend hoeveel in korte tijd is bedacht en gemaakt, geeft hun bevindingen per groep weer en reikt de prijs uit aan de winnaar, groep drie. Daarnaast geven ze inzichten en tips voor het vervolg. Stefan is heel benieuwd hoe de cursisten tegen hun eigen plannen aankijken als ze straks de module Verdienen hebben afgerond. Birgitte geeft aan dat het goed is als ze ook meer over hun eigen proces vertellen zodat het ook echt hun eigen verhaal wordt en meldt dat je participatie heel serieus moet insteken en echt een plek in je proces moet geven. Wessel sloot af met het terugleggen van de vraag waarom niemand echt iets durfde te doen aan de silo’s. Het is gewoon een grote container en in dit geval ook een landmark. Hij toont een aantal internationale voorbeelden van projecten en geeft daarmee inzage in hoe verschillend met dergelijke opgaven kan worden omgegaan. Zelf werd hij getriggerd door het contrast van de silo, die niet laat zien wat erin zit, en de fabricage van glas dat juist laat zien wat erin zit. Een mooie afronding van de NRP Challenge in Schiedam.
